Het zal velen niet verrassen, maar onderwijs is de sector met de meeste burn-outs. Ook de zorg scoort erg hoog. Josje Dikkers, lector Organiseren van Waardig Werk aan de Hogeschool Utrecht en expert in de balans tussen werk en privé, vertelt over de reden daarvoor: ‘Banen in onderwijs en zorg zijn typische contactberoepen. Bij beroepen met intensief contact, in de zorg met een patiënt en in het onderwijs met een leerling of student, is het risico op burn-outklachten en daardoor op verzuim, veel groter dan bij beroepen waarin dat contact niet zo frequent is, zoals in een reguliere kantoorbaan.’
Ongelukkig huwelijk
‘Tegelijkertijd zien we bij mensen die burn-outklachten ontwikkelen, dat die vaak een groot plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel hebben’, gaat ze verder. ‘Dat zijn eigenschappen die veel mensen in het onderwijs ook bezitten. Dus het is bijna een soort huwelijk tussen contactberoepen en plichtsbesef, dat niet heel gunstig is, want ze versterken elkaar.’
Bij een deel van de werknemers met burn-outklachten, speelt ook iets zwaarwegends uit het privéleven mee, bijvoorbeeld ziekte van een naaste of schulden. Je zou denken dat een werkgever in dat geval weinig kan doen, maar dat ziet de lector toch anders. En als werkgever moet je er ook wel iets aan willen doen, aangezien een burn-out gemiddeld €60.000 kost. ‘Wanneer je als leidinggevende een goede band hebt met je werknemer, regelmatig vraagt hoe het met iemand gaat, ook privé, dan kun je veel meer. Als het dan minder gaat, dan maak je in een gesprek veel makkelijker de stap naar de vraag: “Hoe kan ik daar als leidinggevende bij helpen, hoe kan ik ondersteunen?” De rol van een leidinggevende is cruciaal.’
Dalend IQ
En er zijn natuurlijk signalen die wijzen op een burn-out. ‘Wat je vaak ziet bijvoorbeeld, is dat mensen steeds minder hun afspraken na kunnen komen. Ze zetten dubbele afspraken in hun agenda, maken foutjes bij het plannen. Dat heeft te maken met de werking van stress op onze hersenen. Ons IQ daalt een paar punten op het moment dat we stress hebben. Je kunt niet meer creatief denken, of op de lange termijn plannen. En dan is er de vermoeidheid. Fysieke uitputting. Mensen zijn echt doodop. Met wallen onder hun ogen komen ze naar het werk. Niet één keer, want dat hebben we allemaal wel eens, maar elke dag. Of ze zeggen regelmatig dat ze zich echt heel moe voelen, en niet uitgeslapen zijn, ook al zijn ze de avond ervoor op tijd naar bed gegaan. De slaapkwaliteit gaat naar beneden.’
Cynisch
Vervelend voor de werkomgeving én een signaal dat iemand al in een burn-out zit of vergevorderde klachten heeft, is cynisme. ‘Sommige mensen zijn cynisch van nature’, vertelt Dikkers. ‘Maar als iemand ineens heel cynisch wordt, ook over collega’s en leerlingen of studenten, dan is dat een signaal. Als ze bijvoorbeeld gaan zeggen: “Die studenten zijn toch allemaal lui en ze willen alleen maar een 5,5 of een 6 halen”, dan is het tijd voor een gesprek.’
Technologische ontwikkelingen, denk aan groepsapps op het werk of de mogelijkheid om vanuit huis je werkmail te openen, iets wat vijf tot tien jaar geleden nog niet kon, draagt zijn steentje bij aan hogere werkdruk. ‘Er is een extra soort stress bijgekomen. Daarom is het verstandig om als organisatie goed na te denken over wat je wil.’
Corporate warriors
Werknemers zijn ‘corporate warriors’ geworden. Voor deze groep staat alles in het teken van werk. Ze staan 24/7 aan, schuiven alles aan de kant als het werk dat vraagt en zijn altijd bereikbaar. Veel werkgevers gedogen het stilletjes, want het klinkt natuurlijk aanlokkelijk, maar volgens de lector is dat nog maar de vraag. ‘Druk van mailtjes, telefoontjes en appjes; het kost tijd om daar weer van los te komen. En zoals ik al eerder zei, zijn mensen die stress ervaren minder productief en creatief.’
Toch zijn ook daarin, al zijn het nog uitzonderingen, de eerste kenteringen zichtbaar. Uit onverwachte hoek. ‘Bijvoorbeeld in de autobranche of retail. Bedrijven als Volkswagen en Lidl, die hebben gezegd: “’s Avonds en in het weekend kan er gewoon geen mail verstuurd worden. Klaar.” En dan denk je, waarom zou een onderwijsinstelling niet hetzelfde kunnen doen?’
