Hoe Positive Behavior Support bijdraagt aan sociale veiligheid op school

Curaçao: voor een aantal Nederlanders is dit wellicht dé ideale vakantiebestemming in het Caribisch gebied. Veel zon, tropisch warm en een helderblauwe zee. Voor anderen is het een eiland, waar de jeugdwerkeloosheid hoog ligt en de kansen voor jongeren in vergelijking met Nederland veel kleiner zijn. Juist het onderwijs en de bijbehorende vorming maakt hierbij het verschil voor jongeren. De scholen van VPCO op Curaçao willen daarom juist vanuit hun identiteitsvisie en waarden de plek zijn waar jongeren veilig en vertrouwd kunnen leren, maar zich ook bewust worden van hun rol in de samenleving.

Een positieve omgeving

Binnen VPCO hebben verschillende scholen in het voortgezet onderwijs jarenlang gewerkt aan het implementeren van Positive Behavior Support. Hiermee creëerden zij een preventieve aanpak om te werken aan goed gedrag, zodat een leeromgeving ontstond waar leerlingen gemotiveerd aan de slag gaan. Dit deden zij – net zoals veel andere scholen in Nederland – met behulp van Joke Kamstra (Windesheim) en Verus-adviseur Pim Kalkman. Via het bestuur van de protestants-christelijke onderwijsvereniging maakten docenten Alexandra Suares en Reynaldo Ramazan kennis met PBS. Beide docenten zijn werkzaam op het Dr. Albert Schweitzer College Parera in Willemstad, waar voor zo’n 650 leerlingen onderwijs wordt verzorgd. “Leerlingen zien ons vaak als een strenge school met veel regels. Dat had ook invloed op de sfeer op de school. We willen met PBS juist meer positiviteit de school in brengen. Regels zijn nodig, maar een veilige en leuke leeromgeving is net zo van belang”, legt Suares uit.

Om kansen te bieden voor leerlingen op Curaçao, is inspiratievol onderwijs een must. De werkloosheid en eventuele gevolgen van dien liggen namelijk op de loer. Daarom werden drie jaar geleden collega’s van het Albert Schweitzer College in een workshop bij elkaar gebracht om met hun zogeheten vision board voor de school aan de slag te gaan. “De vraag die hierbij centraal stond: welke verandering voor deze leerlingen zien wij voor ons?En waar willen we over vijf jaar staan rondom PBS?

Vanuit het nadenken over onze toekomst, kwamen we in deze sessie uit bij kernwaarden die voor onze school (en bestuur) belangrijk zijn: liefde, respect, veiligheid en verantwoordelijkheid. Vanuit deze basis wilden wij dan ook vormgeven aan Positive Behavior Support in onze school”, legt Suares uit.

Sterk team

Daarna werd met het team gekeken naar welke concrete veranderingen nodig zijn voor het creëren van een veilig schoolklimaat. “Het telefoongebruik van jongeren in onze scholen was voorheen heel hoog. Dat leidde ook tot een negatieve sfeer, waardoor dit een van de eerste zaken was die we om wilden gooien. Een helder beleid waarbij de smartphone niet is toegestaan in de school. Verder vinden we het omzien naar elkaar en liefdadigheid heel belangrijk. Door samen als team deze lagen af te pellen, kom je op één lijn voor een PBS-aanpak. Als je eerst je team sterk hebt, kun je daarna deze positiviteit door laten sijpelen op de leerlingen.”

Inmiddels werkt het Dr. Albert Schweitzer College met complimentenkaarten, is er een jaarlijkse kerstwenskaart en worden met de gehele schoolpopulatie liefdadigheidsacties gedaan. Door middel van de complimentenkaarten en de beloningen voor het weglaten van de telefoon in de school, is het smartphonegebruik onder de leerlingen behoorlijk gedaald. Verder kent het onderwijs op Curaçao kledingvoorschriften op school. “Dat klinkt streng. Maar om de leerlingen ook juist af en toe tegemoet te komen, organiseren we in het kader van PBS een crazy bad hair day en een pyjamadag. Je mag dan op je allergekst naar school komen. Dat motiveert jongeren ook juist om heel creatief bezig te zijn en dat goed gedrag op zijn tijd ook wordt beloond”, voegt Ramazan toe.

Kernwaarden leidend voor PBS

Even verderop bij het Marnix College Cas Cara, de bovenbouwlocatie van het vmbo, wordt met dezelfde kernwaarden gewerkt aan het schoolklimaat. Dit doen ze bewust in bepaalde ‘etappes’. Zo stond de kernwaarde liefde in februari centraal en werd eerder een klassenchallenge geïntroduceerd. “In deze challenges werken leerlingen vijf weken lang aan een bepaalde verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld: je komt vijf weken lang elke dag op tijd of hebt je huiswerk altijd keurig gemaakt. Je kunt ook denken aan het vijf weken niet gebruiken van je smartphone in de school. Heb je dit behaald? Dan word je hiervoor beloond”, leggen Vaneska Vis en Yumarya Grijt uit. Hiermee krijgen de leerlingen structuur mee en zorgt het voor rust in de schoolomgeving. “Uiteindelijk is het voor iedereen een win-win.”

Verder staat de school ook stil bij de actuele belevingswereld van de leerlingen. Zo werd rond World Poetry Day in maart een spoken word-workshop georganiseerd en kwam er in het verleden ook een bekende motivational speaker langs om het thema the point of no return bespreekbaar te maken. De focus van de motivational speaker lag op het feit dat als je ergens aan begint, er vaak een point of no return is, waarbij je moet doorzetten. Ook als je bang bent om te falen of als het niet lijkt te gaan zoals je wilt. Ook het klimaat werd tijdens World Clean Up Day in de spotlight gezet. Alle leerlingen van het Marnix College Cas Cara droegen een steentje bij aan het opruimen van de schoolomgeving. “Zo houden we leerlingen betrokken bij wat er ook buiten hun eigen wereld gebeurt.”

Very Important Positive Person

Ook werkt Cas Cara met een VIPPkaart: een Very Important Positive Person-kaart. Met dit beloningssysteem wordt een leerling, die de afgelopen weken zich met een positieve houding heeft ingezet op school, tijdens een uitreiking in het zonnetje gezet. Zo hoopt de school andere leerlingen te motiveren om niet alleen te zorgen dat je altijd op tijd komt en je gedraagt in de klas, maar ook andere leerlingen helpt en je inzet voor de hele schoolgemeenschap. Het PBS-traject van de scholen op Curaçao heeft ook geleid tot juist meer keuzevrijheid voor de leerlingen én kansen om zichzelf op een eigen manier te ontwikkelen. Zo krijgen leerlingen bij de onderbouwlocatie van het Marnix College Rio Canario de kans om vijf weken lang een workshop naar keuze te volgen. Dit doen zij in het iChoose-project. Docenten Saskia Jespers en Lutania Braafhart: “We zijn een school die staat voor bewegen en ontwikkelen. We willen dan ook dat leerlingen de kans krijgen zich te verdiepen in iets wat ze leuk vinden. Bijvoorbeeld in een bepaalde sport, muziek of kunst. Wij bieden dit dan vijf weken lang aan. Ze mogen hiervoor ook zelf met ideeën komen, dat juichen we juist erg toe.”

Verder besteedt Rio Canario ook veel aandacht aan het thema veiligheid. Zo worden er regelmatig klassengesprekken gevoerd, staat mediawijsheid hoog op de agenda en was er recentelijk een voorlichting over verslavingen. Zaken waarbij leerlingen op Curaçao extra baat hebben. PBS: óók voor docenten Behalve op leerlingen, heeft PBS ook effect op de veerkracht en positiviteit van de docenten in de scholen. Zo kregen docenten van Marnix College Rio Canario complimenten van leerlingen rondom de kernwaarde liefde. Eveneens leerkrachten hebben regelmatig te maken met een beloning. Zo worden zij ook in het zonnetje gezet als ze bijvoorbeeld alle cijfers op tijd hebben ingevoerd of krijgt de conciërge een bedankje voor het harde werk dat de afgelopen tijd is verzet. PBS is dus méér dan alleen een positieve omgeving voor leerlingen creëren. Iedereen op school moet zich veilig en welkom voelen. “Dat is wel de kracht van onze school en alle scholen van VPCO op Curacao. Liefde is voor ons een belangrijke waarde. We hanteren daarom ook niet voor niets de slogan: We care, we share and for the future we prepare.”